Hồn sỏi đá

 

Đá Sỏi hay Đá Cuội rất quen thuộc với con người. Chúng nằm im bất động, vô tri, vô giác, tụ hội xôn xao bên bờ suối, hoặc lẻ loi trống vắng cạnh bờ sông, hoặc ngổn ngang phơi mình trên biển cát mênh mông. Sỏi là những viên đá dễ vỡ có kích thước từ những viên nhỏ cho đến những tảng lớn. Sỏi được phân loại thành "sỏi hạt" (kích thước từ 2 đến 4 mm) và "sỏi cuội" (kích thước từ 4 đến 64mm). Cuội là một loại đá mảnh vụn được mài tròn do gió, nước chảy, sóng biển, kích thước từ 10 – 25 mm (cuội nhỏ) đến 50 – 100 mm (cuội lớn) . Mỗi loại đá sỏi hay cuội đều có hình thù đa dạng và nhiều màu sắc đặc trưng. Sỏi đá tuy thô kệch nhưng nổi bật trong khoảng lặng của không gian vô tận. 



Ngày nay người chơi đá càng ngày càng nhiều và nghệ nhân cũng biết cách tạo hồn cho sỏi đá, khiến đá cũng biết khóc cười giữa hư vô hay chênh vênh đỉnh đạc trong cõi hoang vu, tỉnh giấc rong chơi giữa trời... Nghệ nhân còn biết hòa hợp những rung động của cảm xúc con người với những nét đẹp thầm lặng của những hòn sỏi đá trong thiên nhiên. 
Người thưởng thức phải buông bỏ mọi ý niệm và vọng tưởng để hòa nhập vào sỏi đá, để những nét đẹp vô tri bay bổng vào chốn không có không gian và thời gian và không đóng khung trong cái thời không của kiếp người.
Rất nhiều vật liệu đơn giản sau khi được biến đổi một chút đều trở nên mới lạ và bắt mắt. Sỏi đá là nguồn nguyên liệu có sẵn không mất chi phí, nên nhiều nghệ nhân đã quyết định dùng sỏi đá làm chất liệu chính trong việc sáng tạo nghệ thuật. Có nhiều loại hình nghệ thuật tạo bằng sỏi đá và các tác phẩm hoàn chỉnh đều mang nhiều dấu ấn của lòng kiên nhẫn với cái tâm thiền định của nghệ nhân



* Xếp đá 
Dù thân sỏi đá vô tri, nhưng cũng cần có nhau. Tại sao sỏi đá lại cần đến nhau? Trong thiên nhiên có nhiều tảng đá lớn nhỏ quấn quít lấy nhau một cách lạ lùng. Bên dưới những tảng đá lớn là những hòn đá cuội hoặc những viên sỏi nhỏ như hình ảnh gà mẹ ấp ủ gà con. Thông thường, những viên sỏi nhỏ cần ẩn mình dưới những tảng đá lớn để tồn tại, nếu không chúng sẽ bị sóng gió cuốn đi. Nhưng thật tế, những tảng đá dù lớn đến đâu, cũng phải cần đến những viên sỏi nhỏ chèn dưới chân để có chân đứng vững chắc. Ôi, sỏi đá là những vật vô tri vô giác cũng phải có tâm hồn và cần có nhau. Bởi thế nhiều nghệ nhân đã gom nhặt những viên sỏi, viên cuội thô sơ, xấu xí, nằm rời rạc, bơ vơ và xếp chúng quây quần bên cạnh nhau tạo thành những tác phẩm nghệ thuật thật sống động và nhiều ý nghĩa...



- Những dấu chân bằng sỏi đá (Stone Footprints) của nghệ nhân Ian Blake (Scotland) được xếp đặt từ những viên đá cuội tạo nên những bàn chân bé nhỏ xinh xinh với nhiều tư thế khác nhau: bàn chân lúc đứng, lúc bước đi..., bàn chân của đôi tình nhân hay của em bé đang chơi...

 


- Trang ảnh Omnia trưng bày những bức ảnh xếp đá từ những hòn đá cuội mộc mạc, đơn sơ thành nhiều hình đa dạng với màu sắc hài hòa mang một vẻ đẹp đơn giản nhưng ẩn tàng nhiều hương vị thiền. 

 


* Tranh ghép đá 
Từ những báu vật của thiên nhiên ban tặng, qua bàn tay khéo léo tài hoa của các nghệ nhân, đá cuội đã được cấy ghép thành những bức tranh với vẻ đẹp lung linh, rực rỡ sắc màu. Tất cả tạo nên một thế giới hữu tình mênh mông bát ngát. Những bức tranh từ sỏi đá của Sharon Nowlan (Canada) với nhiều chủ đề khác nhau, diễn tả cuộc sống bình dị thường ngày: một gia đình ngồi ngắm biển trên mỏm đá, đôi chim trên cành cây, bơi thuyền... 

 


* Điêu khắc đá
Những viên đá tưởng như vô hồn nhưng dưới góc nhìn của một tâm hồn nhạy cảm, nghệ sĩ người Nhật Hirotoshi Itoh thường được gọi là "người mang nụ cười cho đá" , sỏi đá trở thành một thế giới kỳ bí và huyền diệu. Những hòn đá khô cứng qua tay Hirotoshi trở nên mềm mại, không chỉ biết "cười" mà chúng còn biến thành những chiếc túi nhỏ chứa tiền xu hay ổ bánh mì đang được cắt ra, trông rất ngộ nghĩnh và dễ thương. 


 


* Sơn vẽ trên đá
Họa trên giấy, trên lụa, thậm chí trên cơ thể con người có lẽ không còn quá mới mẻ. Nhưng, họa trên sỏi đá - một chất liệu tưởng như không có mối liên hệ nào với loại hình nghệ thuật này, lại là một nghệ thuật độc đáo hiện nay. Trái với hình ảnh và suy nghĩ của nhiều người về những hòn đá cuội cứng nhắc, vô hồn, người xưa cũng biết nghệ thuật vẽ trên đá, các viên đá cuội thô ráp trong tự nhiên được hóa thân thành những tác phẩm mỹ thuật như hoa cỏ, vật nuôi, chim, thú… Song bộ sưu tập của Ernestina Gallina - một họa sỹ vẽ tranh trên đá nổi tiếng ở vùng Cenestino, nước Ý đã biến những hòn sỏi thô đó thành sinh động, tràn đầy sức sống và nâng nghệ thuật lên một tầm cao mới gây ngạc nhiên cho người thưởng ngoạn. 

   
 


* Khắc chữ trên đá
Những viên đá cuội bé tí nằm gọn trong lòng bàn tay với các chữ tâm, tín, nhẫn, trí, dũng, vô thường… được mọi người chia sẻ như một thông điệp thân thương, trìu mến . Sự cứng cỏi của đá kết hợp với nét mềm mại của chữ làm nên một nét đẹp vừa uyển chuyển vừa vững bền, vô cùng ý nhị. Nét chữ lớn, nhỏ đều được khắc đục điêu luyện, với một sự nhẫn nại phi thường của nghệ nhân. 

 


* Đá và bonsai 
Nếu trên sỏi đá có thêm một cây bonsai sẽ là một tác phẩm mang nhiều sức sống và thiền vị . Những viên đá cuội kết hợp vô tình làm tăng vẻ đẹp tiềm ẩn giữa cây và đá. Đá, sỏi là những vật liệu luôn đem lại cảm giác vững bền, ổn định. Chốn cư trú đầu tiên của loài người là các hang động. Để tạo mối giao hòa chặt chẽ giữa Người và Thiên nhiên: sự có mặt của cây và đá là hết sức cần thiết. Bên trong viên sỏi cứng ngắt sẽ thấy tồn tại một linh hồn mềm mại, xanh mát của một cây bonsai. Bản thân hòn đá, tự thân nó chỉ là vật vô tri, vô giác nhưng khi đá mang trên mình những cây bonsai mềm mại phối hợp với những cảnh trí khác nhau, tạo nên những không gian thẩm mỹ khác nhau sẽ thấy sỏi đá cũng trở nên hữu tình, hữu ý. 

 

Sự sắp xếp, khắc chạm hoặc tô vẽ sỏi đá thành những hình ảnh gợi nên cảm giác sống động, thoạt trông có vẻ đơn giản, bình thường nhưng giá trị thực của nó đòi hỏi người thưởng ngoạn, phải ngồi thiền hoặc trầm tư, mặc định mới từ từ thấu hiểu được ý nghĩa sâu xa hàm chứa bên trong những những hình dáng đơn giản đó. Cái đơn giản của thiền nằm ở chính trong bản chất nội tại , đề cao sự tinh khiết và nét đẹp tự nhiên không trau chuốt, gọt dũa của sỏi đá với hình dạng nguyên sơ.
Đời sống của đá - một đời sống giản dị, khiêm nhường, lặng lẽ nhưng cứng rắn, dám đối mặt với thử thách, va chạm để khoác lên mình một vẻ đẹp mang dấu ấn của thời gian, của trải nghiệm. 
Những ai xem các tác phẩm nghệ thuật sỏi đá trong các không gian triễn lãm sẽ thấy như lạc vào chốn hoang vu của các thiền sư ngày xưa ngồi thiền trong động đá u trầm . Nghệ nhân đã thổi hồn vào đá để tác phẩm mang nhiều ý nghĩa siêu nhiên ẩn tàng giáo lý vô ngôn của thiền học có giá trị vượt không gian và thời gian, đưa hồn con người vào hồn sỏi đá.